قبل از آنکه در مورد نما در معماری سبک مدرن صحبت کنیم توضیح کوتاهی در مورد نما خواهیم داد.
نما (façade)، به یکی از ضلعهای خارجی ساختمان و معمولا قسمت جلو آن اطلاق میشود.
واژه façade از زبان فرانسوی وارد شده و به معنای روبرو یا رخ میباشد. در معماری نمای یک ساختمان مهمترین بخش طراحی محسوب میشود چرا که هویت ساختمان را تعیین میکند. از دید مهندسی نیز نما تاثیر زیادی بر راندمان انرژی دارد و درنتیجه دارای اهمیت است.
عموما تصور بر این است که معماری داخلی ساختمان بیانگر زیبایی آن است و اهمیت بیشتری دارد. اما این تصور لزوما درست نیست؛ نمای خارجی ساختمان که پوسته ساختمان محسوب میشود از این قاعده مستثنیست.
نمای ساختمان به بازدیدکنندگان سرنخی از طراحی داخلی، سبک و معماری ساختمان هم میدهند.
در گذشته نما بخشی از اسکلت اصلی ساختمان به حساب میآمد به همین دلیل پنجره و ورودی کمتری داشت. بعد از تکامل، از سطوح بزرگتر و پنجرههای بیشتری استفاده شد تا ساختمان نورگیری بهتری داشته باشد. بعد از رونمایی از بتن مسلح و فولاد در خطوط تولید، نما رفته رفته عملکرد حمایتی خود را از دست داده و امروزه غیر باربر محسوب میشود.
معماری سبک مدرن چیست؟
در معماری مدرن، سبک معماری بر اساس تکنولوژیهای جدید و نوآورانه است. مصالح به کار رفته در آن بیشتر شامل شیشه، فلز و بتن مسلح میباشد. معماری مدرن بیان میکند که "ایده باید از عملکرد پیروی کند؛ مینیمالسیم را در خود جای دهد و از زرق و برق دوری کند". معماری سبک مدرن در اوایل دهه اول قرن بیستم ظهور کرد و بعد از جنگ جهانی دوم تا دهه ۱۹۸۰ ادامه داشت و در نهایت پستمدرنیسم جایگزین آن شد.
پیشگامان معماری سبک مدرن
هنری لو کوربوزیه، معمار، طراح، شهرساز نویسنده و نقاش مشهور سوییسی و از پیشگامان سبک معماری مدرن بود. او در دوران فعالیت حرفهای خود، بتن را که یکی از شاخصترن مصالح معماری مدرن است به کمال رساند.
در زمینه معماری، لوکوربوزیه خانه را ماشینی برای زندگی میدانست. همانطور که اتوموبیل ماشینی برای حرکت است. لوکوربوزیه در سال ۱۹۲۷ پنج اصل معماری را معرفی کرد که پایه و اساس طراحیهای او بودند. معروفترین کاربردهای این اصول را میتوان در طراحی ویلا ساوا در پویسی فرانسه مشاهده کرد. اصول ۵ گانه طراحی سبک مدرن از نظر لوکوربوزیه عبارتند از:
- پیلوت: شبکهای از ستونهای فولادی یا بتنی، جای دیوارهای باربر را گرفته و پایه و اساس زیبایی بصری را تغییر میدهد.
- روف گاردن: هم به عنوان باغچه و هم تراس قابل استفاده است. پوششی از خاک و گیاهان روی سقف ایجاد میشود. این پوشش بصورت پیوسته رطوبت ایجاد میکند و به عنوان یک عایق حرارتی عالی عمل میکند.
- پلان آزاد: حذف دیوارهای باربر امکان استفاده آزادانهتر از فضای پاخلی را فراهم میکند.
- پنجرههای افقی: پنجرههای افقی رو دیوارهای غیرباربر قرار گرفته و با ایجاد نما، نور یکنواختی برای داخل آپارتمان تامین میکنند. با این کار طراحی داخل نورگیرتر شده و به منظره بیرون اشراف دارد.
- نمای آزاد: نمای آزاد امکان جداسازی و اتصال طراحی خارجی از سازه ساختمان را امکانپذیر میکند.
خانه دومینو لوکوربوزیه
اولین پروژه لوکروبوزیه خانه دومینو بود. این کلمه از دو بخش دوموس به معنی خانه و اینو به معنی خلاقیت ساخته شدهاست. خانه دومینو اولین نمونه انبوهسازی خانه در معماری است.
خانه دوماینو دارای پلان بازی است که طبقات در آن روی دالهایی از جنس بتن مسلح باریک و محدود، سوارند. ستونها در گوشههای ساختمان قرار دارند. دسترسی طبقات به یکدیگر نیز از طریق راهپلههای تعبیه شده در یک طرف نقشه امکانپذیر است. به این ترتیب، طراحی داخلی خانه کاملا مستقل بوده و در پیکربندی داخلی میتوان آزادانه عمل کرد.
لوکروبوزیه در مدل خانه دومینو، دیوارها و تیرهای باربر سقف را حذف کرد.
نمای مدرن چیست؟
با ظهور معماری سبک مدرن، نمای مدرن بوجود آمد. نمای مدرن از قوانین و ضوابط سبک معماری مدرن پیروی میکند. این سبک بیشتر به استفاده از المانهای سنگی و بتنی، سادگی و خطوط افقی و الگوهای خطی معروف است. پنجرههای بزرگ، یا استفاده از دیوارهای شیشهای از دیگر ویژگیهای بارز این سبک معماری است.
ویژگیهای نما در معماری مدرن
- دوری از تزیینات: در معماری نما مدرن از تزیینات و قالبهای دکوری استفاده نمیشود و ساختمانها ظاهر سادهای دارند.
- خطوط عمودی و افقی و فرمهای مستطیلی: ظاهر ساختمان در معماری مدرن بیشتر به سمت شکلهای مکعبی میرود. معمولا الگوهای افقی در کنار هم دیده میشود.
- سقفهای تخت و ساده: در ساخت خانههای سبک مدرن از سقفهای صاف و چندتکه استفاده و خطوط منحنی به ندرت دیده میشود.
- متریال و سازههای در معرض دید: در این سبک عمدا شاهد مصالح بتنی، همچون ستونهای بتنی با فولادی هستیم که در معرض دید قرار دارند.
- استفاده مدرن از مصالح سنتی: در سبک مدرن استفاده از مصالحی مثل چوب، سنگ و آهن مجاز است ولی این مصالح با الگویی ساده و مدرن بروز پیدا میکند. در نمای ساختمانهای مدرن گاها از ترکیب دو تا چند متریال هم استفاده میشود.
- استفاده از دیوارهای شیشهای: تامین نور ساختمان با استفاده از دیوارهای شیشهای بزرگ در مقایسه با استفاده از پنجره بیشتر دیده میشود.
مصالح مورد استفاده در نمای مدرن
در طراحی نما به سبک مدرن دیگر لزوما اهمیتی ندارد از چه مصالحی استفاده میکنند، نکته مهم این است که کدام مصالح در ترکیب با هم هماهنگی و فرم خوبی با طراحی پیدا میکنند. گاها پیش آمده که در ساخت بناها از مصالح با کیفیت و گران قیمتی استفاده شده، اما نتیجه نهایی چندان موفقآمیز نبوده است؛ علت این اتفاق عدم توجه کافی به تناسب بصری است.
امروزه استفاده از بهترین متریالها و رنگهای خیرهکننده موفقیتآمیز بودن طراحی نما را تضمین نمیکند؛ بلکه نکته حائز اهمیت توجه به ترکیب، طراحی و تناسب این دو فاکتور با یکدیگر است. با این وجود در طراحی نماهای مدرن همواره مصالح پرکاربردتری وجود دارند:
بتن
نماهای بتنی زیادی امروزه در ساختمانهای سبک مدرن دیده میشود. بتن به دلیل دوام زیادش نیاز چندانی به محافظت و ترمیم ندارد. ترکیب چوب و بتن سفید یا خاکستری ترکیب معروفی است و بیشتر در ساخت نما دیده میشود.
مزایا:
- در دسترس و شکلپذیر
- کم هزینه و با دوام
- عایق صدا
- سازگاری با اینترنت وایفای
سنگ
سنگ صدها سال است که متریال ساخت خانه به حساب میآید. در نمای خانههای مدرن نیز گاها از سنگ استفاده میشود.
مزایا:
- با دوام و مقاوم در برابر رطوبت
- سرعت سریع ساخت
- عدم تغییر رنگ
شیشه
در طراحی نمای مدرن، شیشه متریال پرکاربردی است. به جای استفاده از پنجرههای متعدد، با استفاده از شیشه نور به میزان کافی برای ساختمان تامین میشود. در این نوع طراحی فقط چهارچوبها هستند که از جنس شیشه نیستند. ۲ فاکتور مهم در طراحی نما با شیشه وجود دارد؛ محافظت در برابر نور آفتاب و تعمیرات. معمولا با قرار دادن سقف جلوی نور زیاد آفتاب را گرفته و با طراحی تراس، امکان تعمیرات هم فراهم میشود.
فواید:
- سازه سبز و صرفه جویی در انرژي
- مقاومت در برابر آب و هوا و ظاهر دلنشین
- دید وسیع برای ساکنان داخلی
مضرات احتمالی:
- شیشه با بازتاب نور ممکن است برای اطرافیان مشکل ایجاد کند
- تابش خورشید و گرم شدن فضای داخل خانه
نمونهای از بناهای سبک مدرن
- بنای The Fallingwater House
- بنای Glass House
- بنای Villa Dirickz
- موزه Neue National Galerie
جمع بندی نهایی
نمای مدرن در معماری با پا گرفتن سبک معماری مدرن خودش را نشان داد. از ویژگیهای بارز این سبک میتوان به گرایش به سادگی؛
عدم استفاده از قالبهای تزئینی برای نما؛
برجسته بودن خطوط افقی و الگوهای خطی؛
استفاده از مصالحی چون سنگ، شیشه و بتن؛
میینیمالیست بودن؛
و پیروی ایده از کاربری اشاره کرد.